Voorwoord

De begroting 2021 kwam op een bijzondere wijze tot stand. De eerste bestuursrapportage en kadernota lieten geen positief beeld zien van onze financiële positie. Voornamelijk meerkosten in het sociaal domein leidden tot tekorten in het lopende begrotingsjaar en de jaren daarna, waarbij de reserves van de gemeente, onze spaarpot, steeds leger werd. Sinds de kadernota stelden we alles in het werk om een sluitende begroting op te stellen met maatregelen die onze financiële positie moeten verbeteren.

Uitgangspunten voor de maatregelen

Maatregelen, hoe pijnlijk ook, zijn nodig om de financiële opgave aan te pakken. Dan doen we niet zomaar. De gemeenteraad stelde bij de kadernota een aantal uitgangspunten vast waarbinnen maatregelen gezocht moesten worden. De belangrijkste uitgangspunten waren financieel van aard. De financiële ruimte is leidend; we willen een meerjarig sluitende begroting; we moeten de spaarpot weer aanvullen en geen nieuw beleid zonder oud beleid in te leveren. Een ander belangrijk uitgangspunt is meer inhoudelijk. ‘Etten-Leur maken we samen’ zeggen we altijd. In dit geval betekent dit dat we elkaar in de Etten-Leurse gemeenschap nodig hebben om de financiële situatie te verbeteren. We willen een sociale gemeente zijn, maar hebben een sociale gemeenschap nodig om het betaalbaar te houden. Wat kunnen inwoners zelf? Waar kunnen gemeente en inwoners samen optrekken? Er zijn veel betrokken inwoners en andere partners in onze gemeente die ideeën en initiatieven hebben waardoor de gemeente sommige taken anders, minder of zelfs niet meer kan doen. Bij de zoektocht naar maatregelen, was het belangrijk om de denkkracht van de inwoners, verenigingen en professionele partners aan te boren.

Wat hebben we gedaan?

De gemeenteraad gaf bij de behandeling van de kadernota suggesties voor mogelijke maatregelen en aanpassingen van het huidige raadsprogramma en ambitieniveau. Daarna zijn we aan de slag gegaan. Direct na de kadernota vroegen we inwoners en andere partners om met ons mee te denken. En dat deden ze! Etten-Leurse inwoners maar ook professionele partners deden suggesties via dialogen, een vragenlijst en ons digitale platform www.etten-leurdoethetgewoon.nl. Een belangrijk signaal was dat de gemeente meer gebruik kan maken van de denk- en doe-kracht van de gemeenschap. De eindrapportages zijn voor iedereen beschikbaar. Onze interne organisatie ging ook aan de slag en benutte de aangereikte informatie en suggesties.

Tekort lopend begrotingsjaar is beperkt gebleven

We startten bij de kadernota met het vooruitzicht van een tekort van € 3 miljoen. Geen best vooruitzicht. We hebben alle zeilen bijgezet en het tekort zoveel als mogelijk teruggedrongen. De organisatie zette de rem op een aantal personeelskosten, waarbij het effect van corona was dat een aantal opleidingen niet doorging en reiskosten lager uitvielen. Mede daardoor hebben we het tekort in 2020 kunnen inperken. De onzekerheden (onder andere door de coronacrisis) zijn echter nog groot. Bij het opstellen van de jaarrekening weten we pas hoe het tekort van 2020 daadwerkelijk uitpakt. Het tekort brengen we ten laste van de reserve. Met de kennis van nu daalt onze reserve daarmee naar € 3,1 miljoen.

Gevolgen coronacrisis

Corona heeft gevolgen voor iedereen. We hebben te maken met inwoners die de ziekte niet hebben overleefd. Veel in onze altijd levendige en bruisende gemeente ligt stil. Het verenigingsleven, de sportverenigingen, onze vele evenementen en culturele activiteiten hebben het moeilijk. We proberen iedereen hierin te steunen. En gelukkig kunnen we daarbij rekenen op ELkaar.

De coronacrisis brengt voor ons als gemeente kosten en risico’s met zich mee. Bij de kadernota boden we een risicoscan aan over de mogelijke financiële gevolgen en zegden toe dit na de zomer te actualiseren. De risicoscan is inmiddels geactualiseerd en verwerkt in de begroting (zie paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing). Kosten die we al hebben gemaakt door de crisis, zijn al verwerkt in de begroting 2020. Het Rijk compenseert deze kosten voor een deel. We reserveren nog een deel van deze compensatie voor het laatste kwartaal van dit jaar. Dat corona ons nog niet loslaat is inmiddels duidelijk geworden. Daarom is het goed om rekening te houden met extra uitgaven in het vierde kwartaal. Zie ook ‘coronacrisis financieel’.

Het resultaat is toekomstbestendig

We bieden nu een sluitende meerjarenbegroting aan met een ‘plus’. Met een maatregelenpakket van in totaal € 3,5 miljoen in 2021 en € 4,1 miljoen in 2022 dringen we het voorziene tekort in 2021 terug en sparen we tegelijkertijd. Omdat we de afgelopen jaren te veel inteerden op onze reserves, de spaarpot, stellen we voor om de ‘plus’ daaraan te besteden. De financiële vooruitzichten en risico’s zijn de komende jaren nog groot. We zijn geconfronteerd met de coronacrisis en de negatieve gevolgen daarvan zullen de komende jaren nawerken. Ook staan de komende jaren nog veel grote uitdagingen op het programma. Niet alleen nieuwe uitdagingen zoals de Omgevingswet, de Warmtetransitie en de woningbouwopgave vragen om grote inspanningen maar ook het bedwingen van de kosten van het sociaal domein blijft aandacht vragen. Dit laatste is een zorg voor alle gemeenten, maar we staan zelf aan de lat om dit aan te pakken. Daarom vinden we het wijs om de overschotten die nu ontstaan, te reserveren voor de toekomstige uitdagingen.

Denkkracht Etten-Leur is groot

We vroegen Etten-Leur om met ons mee te denken. Onze inwoners en partners toonden grote betrokkenheid. Ze reageerden op vragen en stellingen, maar gaven ook talloze suggesties en adviezen mee. Dat is zo veel als mogelijk aangegeven bij het totaaloverzicht van maatregelen die u in de samenvatting vindt.

Een aantal ideeën is niet direct terug te vinden. Zoals de mening van de inwoners over kunst in de wijken. Duidelijk was dat men vond dat dit, in financieel moeilijke tijden, best even kan wachten. Kunst in de wijken is geen begrotingspost, maar wordt betaald vanuit een fonds dat wordt gevuld vanuit verkoop van grond. Daarom zien we dat in de begroting niet expliciet terug. Maar dat wil niet zeggen dat we niets doen met de mening van de inwoners hierover. We vertragen de uitgaven op dit onderdeel. Een ander veel genoemde suggestie is dat inwoners meer zelf kunnen en willen doen op het gebied van groen. Dat ziet u nu niet terug in de begroting, maar we willen wel in twee wijken gaan kijken hoe we hier de samenwerking met inwoners kunnen vinden. Daarom hebben we nu niet een besparing in de begroting opgenomen. Laten we eerst het gesprek aangaan in de wijken hoe dit het er beste uit kan zien en wat de pilots opleveren. Daarnaast zijn er tal van ideeën geopperd om elkaar als inwoners meer te helpen en zaken slimmer aan te pakken om op die manier het sociaal domein financieel te ontzien. Ook daarover gaan we verder in gesprek om te kijken wat de haalbaarheid is in de praktijk.

De inwoners deden ook suggesties om de Etten-Leurse gemeenschap vaker en meer te betrekken. Er is veel kennis en kunde bij inwoners. Inwoners willen best meedenken met onze ambtenaren. De kwaliteit van de voorzieningen in Etten-Leur wordt gewaardeerd, maar inwoners gaven ook het signaal af dat de gemeente hier zakelijker mee om kan gaan. Zakelijker op het gebied van subsidies en op het gebied van beheer en gebouwen voor verenigingen en clubs. Daarom voeren we nu maatregelen in waardoor je als inwoner vaker betaalt voor wat je gebruikt. Onze sportvoorzieningen kosten bijvoorbeeld veel geld dat nu uit gemeenschapsgeld wordt betaald. Ons idee is dat de kosten iets meer bij de sporters zelf mogen komen. De sporter in de sportschool betaalt dit ook zonder geld van de gemeente. Voor mensen die het financieel moeilijker hebben, zijn er natuurlijk mogelijkheden in het minimabeleid.

De gemeente bezuinigt ook op zichzelf

De gemeentelijke organisatie levert een flinke bijdrage aan de maatregelen. Naast de structurele taakstelling op de bedrijfsvoering, bezuinigen we op de formatie. Verder besparen we in de organisatie nog structureel op uitgaven zoals verminderen aantal printers en plotters, geen winterborrel voor de organisatie en het verlagen van budgetten voor telefonie. In 2021 besparen we incidenteel op opleidingen, beloningsbeleid en teambuildingsactiviteiten. We doen dit voor één jaar. Het is niet verantwoord om structureel te veel te besparen op zaken die de organisatie nodig heeft om zich te blijven ontwikkelen op zowel vakinhoud als competenties. Een goed werkgever moet blijven investeren om de kwaliteit van dienstverlening te behouden. Zie hiervoor ook de paragraaf bedrijfsvoering.

Plastic afval zelf wegbrengen om tariefstijging te beperken

Het denken over afval leverde een aantal mogelijke maatregelen op. Vanuit de participatie is overwegend positief gereageerd op een verandering van het inzamelen van plastic afval. Als we investeren in het mogelijk maken van het inzamelen van plastic afval op locaties in de wijk, kan deze wijze van inzamelen kostenbesparend zijn. Daarnaast lossen we de ergernis van zwerfafval en het rommelige zicht van plastic zaken op straat op. Deze kostenbesparing is geen voordeel voor de begroting, maar houdt de kosten voor afvalstoffenheffing beter in grip. Omdat de kosten van verwerking van afval de komende jaren stijgen, kunnen we hiermee die stijging voor onze inwoners beperken. Andere maatregelen, zoals het niet meer extra ophalen van GFT in de zomer, nemen we niet op. We verwachten dat hier onvoldoende draagvlak voor is. Bovendien leidt deze maatregel tot een slechter resultaat in de gewenste scheiding van afvalstromen.

Kaalslag en stijging woonlasten voorkomen

Met het maatregelenpakket denken we dat we een kaalslag voorkomen en dat de (sociale) infrastructuur redelijk intact blijft. De lusten en lasten worden meer verdeeld. De gebruiker betaalt in plaats van dat iedereen betaalt. De onroerendzaakbelasting stijgt alleen met de afgesproken indexering en we verlagen de rioolheffing. Het ambitieniveau voor de openbare ruimte (BON) passen we aan en financieren we voor een kortere termijn. Waakzaamheid blijft geboden bij de voorziening voor de openbare ruimte om deze ook weer aan te vullen in de komende jaren. Daarom is het zo belangrijk om een overschot op de begroting te hebben. Binnen het sociale domein zullen we ook kritischer en zakelijker zijn in de uitgaven van WMO en Jeugdzorg. Maar de (sociale) infrastructuur is voor nu intact gebleven. Hier hebben we wel die sociale gemeenschap hard nodig om verdere verschraling van de voorzieningen te voorkomen. Met gezamenlijke inzet kunnen we het sociale gezicht van Etten-Leur behouden.

Een uitdagend vervolg

Etten-Leur gaat wel merken dat we als gemeente maatregelen moeten nemen om de financiële situatie te verbeteren. Maar hoe hartverwarmend en bemoedigend is het dat onze inwoners en andere partners ons laten weten dat we dit samen kunnen doen. Dat inwoners bereid zijn om elkaar en de gemeente en dus de Etten-Leurse gemeenschap te helpen. En dat is mooi, want de maatregelen staan nu alleen nog op papier. Dat ze verwerkt zijn in de begroting is slechts het begin. Nu moeten ze nog gerealiseerd worden. En daar hebben we elkaar voor nodig. Inwoners, partners, gemeentebestuur en organisatie. Samen zullen we ervoor moeten zorgen dat maatregelen slagen. Pas dan kunnen we met recht zeggen dat de financiële positie beter beschermd is en dat we tegelijkertijd goed voor Etten-Leur zorgen.

Wij willen iedereen die heeft bijgedragen aan de begroting en de maatregelen hartelijk bedanken. We hopen ook in de toekomst samen voor Etten-Leur te blijven zorgen.

Samen maken we Etten-Leur!

Het college van burgemeester en wethouders